Mijn grootvader op een oude foto
Soms kom je onverwacht iets tegen dat je diep raakt. Zo bladerde ik recent door de website van een lokale heemkundige kring… en ineens was hij daar. Mijn grootvader. Op een oude zwart-witfoto, meer dan vijftig jaar oud. Een beeld dat me tegelijk verraste, ontroerde en een stroom aan herinneringen en emoties op gang bracht.
Toen mijn grootmoeder stierf, viel onze familie uit elkaar. Mijn grootvader bouwde verder aan zijn leven — iets wat mijn moeder maar moeilijk kon aanvaarden. Ons gezin trok zich terug, sloot zich op in een kleine wereld. Zonder hem, zonder mijn tantes, ooms, neefjes en nichtjes.
Wat ik toen niet besefte, is dat ik met het verlies van mijn oma ook een heel stuk van mijn oorsprong kwijtraakte.
Die foto op het scherm bracht plots alles terug. Daar stond hij: de pater familias. Mijn grootvader. Een man die ik nauwelijks heb gekend, maar die zo onmiskenbaar deel uitmaakt van wie ik ben. En ineens kon ik voelen wat ik jarenlang had weggeduwd — het gemis.
De boosheid over het verleden is vervlogen. Wat overblijft is zachtheid, verwondering… en verdriet. Ik had hem graag leren kennen. Ik had hem vragen willen stellen. Hem willen aankijken met volwassen ogen. Maar het leven liep anders.
Wat blijft is een beeld. En de erkenning dat deze man — met zijn eigen verhaal, zijn keuzes, zijn leven — deel is van míjn verhaal.
Een foto als venster naar het verleden
Het is opmerkelijk hoe één foto, een toevallige vondst, zoveel kan losmaken.
Soms vinden we onze wortels precies op de plek waar we het niet verwachtten.
En dan begint een verhaal opnieuw — niet met woorden, maar met een blik op een gezicht dat ons herinnert aan wie we zijn, en waar we vandaan komen.
Moederdag als het schuurt
Over rouw om wat er nooit écht was
Moederdag komt elk jaar weer terug. Voor sommigen is het een dag van warmte, van herinneringen, van verbondenheid. Voor anderen – waaronder ikzelf – is het een dag die schuurt. Een dag die iets zichtbaar maakt wat vaak stil blijft: het gemis van een moederband die nooit echt veilig of vanzelfsprekend was.
Het is geen dag van uitbundige emoties, maar eerder van iets zachts en zwaars tegelijk. Een rouw misschien. Niet om iets wat ik ben kwijtgeraakt, maar om iets wat er nooit helemaal is geweest. En juist daarom dringt het zich op. Niet luid, maar wel voelbaar – onderhuids, in kleine steken, in dat bekende knagende gevoel vanbinnen.
De schaduw van Moederdag
Op Moederdag voel ik dat gemis vaak wat sterker. Niet omdat ik haar persé mis zoals ze was, maar omdat deze dag onderstreept wat er ontbrak: geen diepe verbondenheid, geen veilige basis, geen liefde die als vanzelfsprekend voelde.
Wat ik zocht in haar, heb ik later in mezelf moeten zoeken. En dat is niet makkelijk. Het kost tijd. Vallen en opstaan. Grenzen leren voelen, mildheid oefenen, jezelf toestaan te bestaan zoals je bent.
Niet goedpraten, wel begrijpen
Ik geloof ergens dat ze deed wat ze kon, vanuit haar eigen bagage, haar eigen pijn. Maar soms is liefde die bedoeld is, niet genoeg als ze niet aankomt. En dan kun je nog zo je best doen om te begrijpen, het verandert niets aan wat je als kind gemist hebt.
Wat ik probeer, is niet alles goed te praten. Wel probeer ik te erkennen dat het ingewikkeld mag zijn. Dat liefde niet zwart-wit is. En dat het oké is om ruimte te maken voor dat ongemak.
Mijn manier van herdenken
Moederdag is voor mij geen dag van vieren, maar ook niet van boosheid. Het is eerder een dag van even stilstaan. Bij wat was en bij wat er niet was. En bij de vrijheid die ik heb om nu zélf te kiezen hoe ik verder wil. Met zachtheid. Met grenzen. En soms ook met afstand, als dat nodig is om mezelf te beschermen.
Misschien is dat mijn manier van herdenken. Niet haar idealiseren. Niet haar veroordelen. Maar de waarheid vasthouden zoals ze is – zonder hardheid, zonder versiering. En in die eerlijkheid ook ruimte maken om mezelf met iets meer liefde te benaderen.
LEVENSLESSEN
Een 90-jarige vrouw schreef ooit deze wijze woorden:
Om het oud worden te vieren, schreef ik ooit 42 lessen die het leven mij heeft geleerd. Dit is de meest gevraagde column die ik ooit heb geschreven.
1. Het leven is oneerlijk maar toch mooi.
2. Ga bij twijfel naar de volgende stap.
3. Het leven is te kort – maak er het beste van.
4. Je baan kan niet voor je zorgen als je ziek bent. Je vrienden en familie doen dit.
5. Elke maand uw schulden afbetalen.
6. Je hoeft niet elk argument te winnen. Wees trouw aan jezelf.
7. Samen met iemand huilen. Het is meer genezend dan alleen huilen.
8. Spaar voor uw pensioen vanaf uw eerste salaris.
9. Als het om chocolade gaat, is weerstand nutteloos.
10. Sluit vrede met je verleden, zodat het je heden niet verpest.
11. Het is prima om je kinderen te laten zien dat je huilt.
12. Vergelijk je leven niet met anderen. Je hebt geen idee waar hun reis over gaat.
13. Als de relatie geheim moet zijn, dan zou je er niet aan moeten deelnemen.
14. Haal diep adem. Het kalmeert de geest.
15. Snijd alles af wat niet nuttig is. Chaos weegt in meer dan één opzicht zwaarder dan jouw gewicht.
16. Wat je niet doodt, maakt je sterker.
17. Het is nooit te laat om gelukkig te zijn. Maar het stopt allemaal bij jou en bij niemand anders.
18. Als het gaat om het nastreven van datgene waar je van houdt in het leven, accepteer dan geen nee als antwoord.
19. Steek de kaarsen aan, gebruik de mooie lakens en draag mooie lingerie. Wacht niet op een speciale gelegenheid. Vandaag is bijzonder.
20. Bereid je voor op het beste en ga dan met de stroom mee.
21. Wees nu geobsedeerd. Wacht niet tot je oud bent om paars te dragen.
22. Het belangrijkste geslachtsorgaan zijn de HERSENEN.
23. Niemand is verantwoordelijk voor jouw geluk behalve jij.
24. Kader alles wat zogenaamde rampen zijn met deze woorden: "Zal dit er over vijf jaar nog toe doen?"
25. Kies altijd voor het leven.
26. Vergeef maar vergeet niet.
27. Wat andere mensen van je denken, zijn jouw zaken niet.
28. Tijd geneest bijna alles. Geef de tijd even de tijd.
29. Hoe goed of slecht de situatie ook is, deze zal veranderen.
30. Neem jezelf nooit te serieus. Niemand doet dit.
31. Je gelooft in wonderen.
32. Analyseer het leven niet. We gaan vooruit en genieten ervan, in dit moment.
33. Oud worden is beter dan het alternatief: jong sterven.
34. Je kinderen hebben maar één jeugd.
35. Uiteindelijk is het enige dat er echt toe doet, dat je van hen hield.
36. Ga elke dag naar buiten. Wonderen wachten op je op elke hoek. (Deze vind ik leuk)
37. Als we al onze problemen op een stapel zouden gooien en de problemen van anderen zouden zien, zouden we de onze nemen.
38. Afgunst is tijdverspilling. Accepteer wat je al hebt, niet wat je denkt nodig te hebben.
39. Het beste moet nog komen...
40. Hoe je je ook voelt, sta op, kleed je aan en kom opdagen.
41. Geef je over.
42. Het leven is niet omwikkeld met een lint, maar het blijft een geschenk.
Regina Britt, 90 jaar, van Plain Dealer in Cleveland, Ohio.
DE TIJD VLIEGT - MAAR WAT DOEN WE ERMEE?
Wat vliegt de tijd! We zitten alweer in april en het nieuwe jaar heeft een vliegende start genomen. De afgelopen maanden stonden in het teken van groei en verbinding.
Zo heb ik met veel plezier deelgenomen aan de beurs ‘De Dood Leeft’ in Hasselt. Een inspirerende ervaring waar ik met zoveel mooie mensen in gesprek mocht gaan over verlies, rouw en de kracht van herinneringen. Het was bijzonder om te merken hoe open mensen hun verhaal delen op een plek als deze.
Zelf vond ik het ook fijn om weer even te mogen vertellen over het afscheid van mijn kat Joonas, mijn lieve maatje. Het raakte me hoe herkenbaar dat voor velen was. Het deed me goed te merken dat er ruimte is om ook het verlies van een huisdier te mogen voelen en benoemen, zonder schaamte of terughoudendheid.
Naast al deze mooie ontmoetingen, was er ook een meer kwetsbaar moment. Mijn kat Stig kreeg last van heftige tandpijn en dat bracht onverwacht veel zorgen met zich mee. Misschien herken je dat wel: die machteloosheid als je dierbare pijn heeft en je niet meteen kunt helpen. Ik merkte hoe hard het me raakte, hoe erg ik me verantwoordelijk voelde en hoe diep de liefde zit. Het maakte me weer eens bewust van hoe kostbaar tijd is en hoe belangrijk het is om bewust te kiezen voor wat er voor jou toe doet.
In ons drukke bestaan vergeten we soms om stil te staan bij de essentie: tijd nemen voor wat écht belangrijk is. Of het nu een liefdevol gesprek is, een wandeling in de zon, of simpelweg een moment van rust met een kop thee – deze momenten geven het leven betekenis. We worden vaak opgeslokt door onze dagelijkse verplichtingen maar juist in de kleine, waardevolle momenten schuilt de echte rijkdom van het leven. Een zachte aanraking, een gedeelde herinnering, een oprechte glimlach – het zijn deze dingen die blijven hangen in ons hart, lang nadat de dagen voorbij zijn gevlogen.
Dus bij deze een kleine uitnodiging, van mij aan jou: neem even de tijd voor iets dat jou vreugde brengt. Koester de momenten, groot of klein, en wees lief voor jezelf en je dierbaren. Sta stil bij wat écht belangrijk is en gun jezelf de rust om te genieten van de mensen en dieren om je heen. Vergeet niet dat rouwen ook liefde is die haar weg zoekt. En dat er ruimte mag zijn voor zachtheid, voor herinnering, en voor nieuwe verbinding.
OVER OUDER WORDEN - HET GROTERE VERLEDEN EN DE KLEINERE TOEKOMST
Hoe ouder ik word, hoe meer ik het opmerk: het verleden groeit, terwijl de toekomst kleiner en onzekerder wordt. Dat besef kan soms vreemd aanvoelen. Het lijkt alsof ouder worden hand in hand gaat met afscheid nemen – van mensen, plaatsen en momenten die ooit zo vertrouwd waren.
De tijd doet iets eigenaardigs. Ze neemt dingen stilletjes van je weg. Bekende gezichten verdwijnen, gewoontes die ooit vanzelfsprekend waren, vervagen. Zelfs plekken die zo belangrijk voor je waren, veranderen of bestaan helemaal niet meer. Het is alsof de wereld om je heen langzaam transformeert, terwijl jij probeert je daaraan aan te passen.
Dankbaarheid voor het verleden
Maar ouder worden is niet alleen een proces van verlies. Het is ook een kans om stil te staan bij alles wat geweest is. Bij de mensen die je hebt ontmoet, de herinneringen die je hebt verzameld en de lessen die je onderweg hebt geleerd.
Het verleden voelt misschien zwaar door zijn omvang, maar juist in dat gewicht zit ook waarde. Ik merk dat ik steeds dankbaarder word voor al die momenten die me hebben gevormd. Het zijn de bouwstenen van wie ik nu ben.
De onzekerheid van de toekomst
De toekomst daarentegen blijft onzeker en soms beangstigt dat me. Waar ik vroeger dacht dat de tijd eindeloos was, voelt het nu alsof er minder ruimte is om alles te doen wat ik ooit had bedacht. Die wetenschap kan een last zijn, maar ik probeer het ook als een motivatie te zien.
Juist omdat de tijd die voor me ligt kostbaar is, wil ik die zo goed mogelijk invullen. Ik probeer me minder zorgen te maken over wat er aan het einde van de weg ligt en me meer te richten op het nu. Het leven draait niet alleen om hoe lang het duurt maar vooral om hoe waardevol de momenten zijn die je creëert.
Wat betekent ouder worden voor jou?
Voor mij is ouder worden een oefening in balans: dankbaar zijn voor het verleden, nieuwsgierig blijven naar de toekomst en vooral bewust genieten van het moment waarin ik nu leef.
Soms vraag ik me af hoe anderen ouder worden ervaren. Herken jij dat gevoel van afscheid nemen, van dingen die langzaam veranderen terwijl je probeert bij te benen? Of misschien ervaar jij het heel anders, met een andere blik op wat voorbijgaat en wat nog komt.
OMGAAN MET GEMIS IN TIJDEN VAN VERBINDING
De eindejaarsperiode wordt vaak gezien als een tijd van gezelligheid, warmte en samenzijn. Maar voor wie een dierbare heeft verloren, kan het een periode zijn waarin het gemis extra scherp aanvoelt. De lege stoel aan tafel, de afwezigheid van een vertrouwde stem en het contrast tussen de feestvreugde om je heen en de leegte in je eigen hart kunnen overweldigend zijn. Hoe ga je hiermee om? Hoe geef je jezelf de ruimte om te rouwen en toch iets van betekenis te vinden in deze dagen?
Geef ruimte aan je verdriet
Het is normaal dat de feestdagen gevoelens van verdriet, gemis of zelfs boosheid naar boven brengen. Probeer niet te vechten tegen deze emoties, maar geef ze de ruimte. Sta jezelf toe om te huilen, te mijmeren of juist even alleen te zijn als je dat nodig hebt. Rouw is geen lineair proces en het is oké als je je op de ene dag wat sterker voelt dan op de andere.
Koester herinneringen
Het kan troost bieden om stil te staan bij mooie herinneringen met je dierbare. Maak bijvoorbeeld een fotohoekje of brand een kaars ter nagedachtenis. Misschien kun je samen met familie of vrienden verhalen delen over degene die je mist. Dit kan helpen om je geliefde een plek te geven tijdens de feestdagen en zorgt ervoor dat ze op een bepaalde manier nog steeds bij je zijn.
Creëer nieuwe tradities
Soms voelt het pijnlijke contrast tussen hoe de feestdagen “vroeger” waren en hoe ze nu zijn te groot. Overweeg om nieuwe tradities te starten die beter passen bij jouw huidige situatie. Dat kan iets kleins zijn, zoals het maken van een wandeling op kerstochtend, een speciaal gerecht bereiden ter ere van je dierbare of een kaartje schrijven waarin je jouw gevoelens verwoordt.
Wees mild voor jezelf
Je hoeft niet aan alle sociale verplichtingen mee te doen als dat te zwaar voelt. Durf “nee” te zeggen tegen uitnodigingen als je behoefte hebt aan rust. Tegelijkertijd kan het soms juist fijn zijn om met anderen samen te zijn, zelfs als je je verdrietig voelt. Kies wat voor jou werkt, zonder schuldgevoel. Het is jouw rouw, jouw proces.
Zoek verbinding
Rouw kan je het gevoel geven dat je alleen bent, maar het kan helpen om verbinding te zoeken met anderen die je steunen. Praat met een vriend(in), familielid of rouwbegeleider over hoe je je voelt. Het delen van je emoties kan een enorme opluchting zijn en geeft anderen ook de kans om er voor je te zijn.
Sta stil bij wat je nodig hebt
De feestdagen brengen vaak verwachtingen met zich mee: van jezelf, maar ook van anderen. Vraag jezelf af: wat heb ík nodig? Misschien is het iets eenvoudigs als een moment van stilte, een wandeling in de natuur, of tijd voor een activiteit die je helpt ontspannen, zoals lezen of muziek luisteren.
Rituelen voor troost
Rituelen kunnen een belangrijke bron van steun zijn. Dat kan een religieus ritueel zijn, zoals een gebed of een kerkdienst, maar ook iets persoonlijks, zoals een brief schrijven aan je dierbare, een kaars aansteken, of een symbool dragen dat je aan hen herinnert. Rituelen geven betekenis en kunnen helpen om je emoties een plek te geven.
Hulp vragen is oké
Als het gemis je te veel wordt, weet dan dat je er niet alleen voor staat. Het kan enorm helpen om professionele begeleiding te zoeken, bijvoorbeeld bij een rouwbegeleider. Samen kun je werken aan manieren om je verdriet te dragen en het leven weer stap voor stap op te pakken.
Tot slot: er is geen ‘juiste’ manier om te rouwen
Ieder mens rouwt op zijn of haar eigen manier. Wat voor jou troostend werkt, kan voor iemand anders anders zijn. Geef jezelf de vrijheid om jouw eigen pad te volgen. Het belangrijkste is dat je luistert naar wat jouw hart en lichaam je vertellen.
De feestdagen zullen misschien nooit meer hetzelfde zijn, maar door op je eigen manier ruimte te maken voor zowel je verdriet als kleine momenten van vreugde, kun je een nieuwe balans vinden. En weet: jouw geliefde leeft voort in je herinneringen, je verhalen en de liefde die je voelt.
ROUW BIJ ZIEKTE - JE OMGEVING ROUWT OOK
Chronische of levensbedreigende aandoeningen brengen niet alleen verdriet en onzekerheid voor degene die ziek is maar ook voor de mensen eromheen. Partners, kinderen, vrienden en familie staan voor een complexe uitdaging: hoe steun je iemand die ziek is, terwijl je zelf worstelt met machteloosheid, angst en verdriet? Dit gedeelde proces van rouw verdient meer aandacht.
Ziekte als startpunt van rouw
Wanneer een ziekte wordt vastgesteld, verandert het leven in één klap. Toekomstplannen worden onzeker, dagelijkse routines komen onder druk te staan, en emoties zoals angst en frustratie nemen de overhand. Deze gevoelens blijven niet beperkt tot de zieke; de naasten voelen ze net zo goed. Ook voor hen is de ziekte niet alleen een medische realiteit maar ook een emotionele en mentale uitdaging.
Onzichtbare rouw van de omgeving
Hoewel de zieke centraal staat, worden de gevoelens van de omgeving vaak onderschat. Partners moeten soms hun rol uitbreiden tot verzorger, kinderen voelen zich verantwoordelijk of raken verward en vrienden weten niet altijd hoe ze moeten helpen. Dit brengt een rouwproces met zich mee dat onzichtbaar is maar daarom niet minder intens. De omgeving rouwt om het verlies van normale leven van alledag, het gevoel van controle en soms zelfs het verlies van de persoon zoals ze die kenden.
Onzekerheid
De toekomst wordt ineens onzeker. Hoe lang blijft de situatie stabiel? Welke impact zal de ziekte hebben op het dagelijks leven? Deze vragen maken dat de omgeving voortdurend op hun hoede is, wat mentaal uitputtend kan zijn.
Angst
De angst om de zieke te verliezen of te zien lijden is vaak overweldigend. Deze angst sluimert op de achtergrond en kan het leven van de omgeving gaan beheersen.
Machteloosheid
Het gevoel niets te kunnen doen om de situatie te verbeteren, is een zware last. De omgeving wil helpen, maar soms is er niets dat echt verlichting brengt.
Teleurstelling
Wanneer plannen in het water vallen of dromen niet meer haalbaar lijken, kan teleurstelling zich opstapelen. Dit geldt niet alleen voor de zieke maar ook voor de mensen die samen die dromen deelden.
Frustratie
Ziekte brengt beperkingen met zich mee, en dat kan leiden tot frustratie. De omgeving kan zich gefrustreerd voelen over hoe weinig invloed ze hebben op de situatie of over hoe hun eigen leven wordt beïnvloed.
Het balanceren van steun en zelfzorg
Het kan moeilijk zijn voor naasten om zichzelf ruimte te gunnen voor hun eigen emoties. Ze willen er zijn voor de zieke, maar raken zelf soms uitgeput. Het is belangrijk te beseffen dat je niet effectief kunt ondersteunen als je zelf opgebrand bent. Hier zijn enkele tips:
Praat over gevoelens. Het is essentieel om open te zijn over emoties, zowel met de zieke als met andere betrokkenen.
Zoek steun. Gesprekken met vrienden, lotgenoten of een therapeut kunnen helpen om gevoelens te verwerken.
Blijf verbonden. Activiteiten die niets met de ziekte te maken hebben, zoals samen koken, wandelen of lachen, kunnen helpen om de relatie met de zieke in balans te houden.
Accepteer hulp. Het is oké om hulp te vragen aan andere vrienden, familie of professionele zorgverleners.
Samen rouwen, samen sterken
Rouwen bij ziekte is een gezamenlijk proces. Hoewel de zieke fysiek en emotioneel lijdt, draagt de omgeving vaak ook een emotionele last. Het erkennen van deze gedeelde pijn kan een belangrijke stap zijn in het vinden van balans en begrip. Samen sterker worden betekent elkaar ruimte geven voor verdriet én vreugde, steun zoeken waar nodig, en vooral: blijven communiceren.
ROUW BIJ ZIEKTE - HET ONZICHTBARE VERLIES ERKENNEN
Rouw is een universeel gevoel dat we vaak associëren met het verlies van een geliefde. Maar rouw kan veel meer vormen aannemen. Voor mensen die lijden aan een langdurige ziekte, is rouw vaak een constante metgezel, een onzichtbaar verlies dat niet altijd wordt herkend of begrepen. Dit soort rouw gaat niet alleen over het verlies van een geliefde, maar over het verlies van gezondheid, onafhankelijkheid, dromen, en een toekomst die plotseling anders is dan verwacht.
Het verlies van gezondheid en identiteit
Langdurige ziekte kan iemands leven op talloze manieren veranderen. Het verlies van fysieke gezondheid betekent vaak het verlies van een deel van iemands identiteit. Een persoon die altijd actief en energiek was, moet misschien afscheid nemen van die versie van zichzelf. Dit verlies is niet zichtbaar voor de buitenwereld, maar voor degene die het ondergaat, kan het zeer ingrijpend zijn.
Wanneer je lichaam je in de steek laat, kan het voelen alsof je afscheid moet nemen van wie je ooit was. Dit rouwen om je oude zelf, om de dingen die je vroeger met gemak deed, is een rouwproces dat vaak over het hoofd wordt gezien. Het is een subtiel, maar diepgaand verdriet dat vaak niet wordt erkend door de omgeving.
Rouw om verloren mogelijkheden
Rouw bij ziekte gaat ook over het verlies van mogelijkheden. Misschien had je dromen en doelen die nu buiten bereik lijken. Het kunnen doen van alledaagse dingen, werken aan een carrière, reizen, of zelfs eenvoudige sociale activiteiten kunnen onmogelijk worden door een langdurige ziekte. Dit verlies van mogelijkheden kan leiden tot gevoelens van frustratie, verdriet en soms zelfs wanhoop.
Het is belangrijk om te erkennen dat deze gevoelens normaal en begrijpelijk zijn. Rouwen om een toekomst die niet meer haalbaar lijkt, is een natuurlijk onderdeel van het omgaan met langdurige ziekte. Deze rouw verdient net zoveel aandacht als elk ander rouwproces.
Erkenning van onzichtbare rouw
Helaas wordt rouw bij ziekte niet altijd herkend of begrepen. De maatschappij focust vaak op herstel en positiviteit, waardoor er weinig ruimte is om te praten over het verdriet dat gepaard gaat met chronische of langdurige aandoeningen. Mensen die hiermee te maken hebben, voelen zich soms geïsoleerd omdat hun rouw niet erkend wordt. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en het idee dat hun verdriet niet legitiem is.
Het is daarom cruciaal dat we als samenleving beter begrijpen wat rouw bij ziekte inhoudt. Het begint met het erkennen dat dit verdriet echt is en ruimte verdient. Iedereen die te maken heeft met langdurige ziekte zou de ruimte moeten krijgen om te rouwen om wat ze verloren hebben, zonder oordeel of druk om "sterk" te blijven.
Ondersteuning en begeleiding
Rouwbegeleiding kan een essentiële rol spelen bij het omgaan met deze vorm van rouw. Een rouwbegeleider biedt een veilige plek om gevoelens van verdriet, boosheid, en verlies te uiten. Dit proces kan helpen om langzaam een nieuw evenwicht te vinden, te leren omgaan met de veranderingen, en een manier te vinden om verder te gaan, zelfs in een veranderde werkelijkheid.
Zelfzorg is ook van groot belang. Het is belangrijk om tijd te nemen voor jezelf, om te rusten, te reflecteren, en je emoties te erkennen. Soms betekent dit dat je hulp moet zoeken, of dat nu professionele begeleiding is, of steun van vrienden en familie. Je hoeft dit proces niet alleen door te maken.
Tijd voor open gesprekken
Rouw bij langdurige ziekte is een complex en vaak onzichtbaar proces. Het gaat niet alleen over fysieke pijn, maar ook over emotioneel verlies. Door dit soort rouw te erkennen en te bespreken, kunnen we bijdragen aan een betere ondersteuning van mensen die met deze uitdagingen te maken hebben. Laten we de ruimte creëren voor open gesprekken over rouw bij ziekte, zodat niemand zich hierin alleen hoeft te voelen.
Als je worstelt met rouw als gevolg van een langdurige ziekte, weet dan dat er hulp beschikbaar is. Je gevoelens zijn valide, en je hoeft deze reis niet alleen af te leggen.
WAAROM WE MOETEN PRATEN OVER ROUW
Rouw is een universeel menselijke ervaring, maar ondanks dat we allemaal vroeg of laat te maken krijgen met verlies, blijft het een onderwerp dat vaak wordt vermeden. Misschien omdat het ongemakkelijk is, misschien omdat we niet weten wat we moeten zeggen, of misschien omdat we bang zijn voor onze eigen emoties. Toch is het van cruciaal belang dat we leren praten over rouw, omdat het een essentieel onderdeel van het leven is en niemand eraan ontkomt.
Een natuurlijke reactie op verlies
Rouw is de natuurlijke reactie op verlies. Het gaat niet alleen over het overlijden van een dierbare, maar kan ook betrekking hebben op andere vormen van verlies, zoals een scheiding, het verlies van een baan, of zelfs het verlies van gezondheid. Rouw is complex en kan verschillende vormen aannemen, variërend van verdriet en woede tot schuldgevoelens en zelfs fysieke symptomen zoals vermoeidheid of slapeloosheid.
Waarom we liever rouw vermijden
Angst voor emoties. Veel mensen vermijden het praten over rouw omdat ze bang zijn voor de emoties die het kan oproepen. Verdriet, pijn, en zelfs woede zijn krachtige emoties die moeilijk te beheersen zijn, en de gedachte om deze gevoelens onder ogen te zien, kan ontmoedigend zijn.
Gebrek aan woorden. We weten vaak niet wat we moeten zeggen tegen iemand die rouwt. De angst om het verkeerde te zeggen of iemand nog meer pijn te doen, kan ons ervan weerhouden om gesprekken over verlies aan te gaan.
Culturele normen. In veel culturen is er een stigma rond het uiten van verdriet. We worden aangemoedigd om sterk te zijn en snel weer door te gaan met ons leven. Dit kan ertoe leiden dat mensen hun gevoelens onderdrukken en zich geïsoleerd voelen in hun rouwproces.
Het belang van openheid over rouw
Emotionele verwerking. Praten over rouw is een belangrijke stap in het verwerken van emoties. Door onze gevoelens te delen, kunnen we een gevoel van verlichting en begrip ervaren. Het erkennen van onze pijn en verdriet is essentieel voor genezing.
Ondersteuning en verbinding. Door open te zijn over rouw, kunnen we de steun vinden die we nodig hebben. Het delen van onze ervaringen kan anderen aanmoedigen hetzelfde te doen, wat leidt tot diepere verbindingen en een gevoel van gemeenschap. Weten dat je niet alleen bent in je verdriet kan een enorme troost zijn.
Normalisering van rouw. Door rouw bespreekbaar te maken, kunnen we het normaliseren als een natuurlijk onderdeel van het leven. Dit helpt niet alleen onszelf, maar ook toekomstige generaties, door hen te leren dat het oké is om verdrietig te zijn en dat het belangrijk is om die gevoelens te uiten.
Helpen anderen. Als we onze eigen ervaringen met rouw delen, kunnen we anderen helpen hun eigen verlies te begrijpen en te verwerken. Onze verhalen kunnen dienen als gidsen voor degenen die zich verloren voelen in hun verdriet.
Hoe kunnen we rouw de aandacht geven dat het verdient?
Luister actief. Een van de belangrijkste dingen die we kunnen doen, is actief luisteren naar iemand die rouwt. Dit betekent aanwezig zijn zonder te oordelen of oplossingen aan te dragen, maar simpelweg luisteren en de ander de ruimte geven om zijn of haar gevoelens te uiten.
Wees eerlijk en open. Het is oké om te erkennen dat je niet weet wat je moet zeggen. Soms is het genoeg om te zeggen: "Ik weet niet wat ik moet zeggen, maar ik ben hier voor je."
Moedig gevoelens aan. Moedig de rouwende persoon aan om zijn of haar gevoelens te uiten, of dat nu verdriet, woede, schuld of een andere emotie is. Het is belangrijk dat zij weten dat al hun gevoelens geldig zijn.
Blijf in contact Rouw verdwijnt niet na een paar weken of maanden. Blijf contact houden met de persoon die rouwt en bied voortdurende steun, zelfs lang nadat het verlies heeft plaatsgevonden.
De stilte doorbreken
Rouw is een onvermijdelijk onderdeel van het menselijk bestaan, en het vermijden van gesprekken over rouw doet ons meer kwaad dan goed. Door open te zijn over onze ervaringen met verlies en verdriet, kunnen we niet alleen onszelf helpen genezen, maar ook anderen ondersteunen in hun rouwproces. Laten we de stilte rond rouw te doorbreken want alleen door onze pijn te erkennen, kunnen we werkelijk beginnen te helen.
STERK ZIJN IN ROUW
Na het verlies van een dierbare, heb je dan ooit gehoord: "Je bent zo sterk," of een variant daarvan? Hoe voelde je je toen? Voelde je je gesterkt en aangemoedigd of juist ongezien en onbegrepen?
Het kan beide kanten opgaan. Voor elke persoon die zegt dat ze opmerkingen als "Ik bewonder je kracht" waardeerden, zijn er waarschijnlijk een paar anderen die dat niet deden.
Waarom voelt deze opmerking, bedoeld als een compliment, soms ongemakkelijk voor mensen die rouwen?
Het gevoel van miskenning
Mensen die rouwen kunnen zich allesbehalve sterk voelen. Opmerkingen over hun kracht kunnen hen het gevoel geven dat hun emoties niet begrepen of zelfs gebagatelliseerd worden. In plaats van steun, voelen ze zich misschien eerder alsof ze niet mogen laten zien hoe gebroken ze zich echt voelen.
Het imago van onverstoorbaarheid
Een ander punt is dat mensen kunnen aannemen dat het compliment impliceert dat ze ongevoelig of onverstoorbaar zijn. Dit kan leiden tot schuldgevoelens over het niet tonen van meer emotie voor hun geliefde. Ze kunnen zich afvragen of ze hun emoties genoeg uiten.
De voorkeur voor onverstoorbaarheid
Het prijzen van kracht kan impliceren dat stoïcisme te verkiezen is boven emotionele expressie. Onbewust kunnen mensen de overtuiging internaliseren dat het tonen van emoties een teleurstelling zou zijn. Dit kan hen aanmoedigen om hun verdriet in te houden ook al willen ze dit niet echt.
De druk van "sterk moeten zijn"
De uitspraak "je moet sterk zijn" kan overkomen als een dreigement dat iemand zich beter moet beheersen, anders volgen er consequenties. Dit legt een immense druk op de rouwende persoon om zijn emoties te onderdrukken en kan het gevoel van isolatie versterken.
Gebrek aan compassie en steun
Door aan te nemen dat iemand het wel redt omdat hij "sterk" is, ben je misschien minder geneigd om die persoon de nodige compassie en steun te bieden. Het bypassen van iemands pijn kan leiden tot een gebrek aan begrip en ondersteuning, wat cruciaal is in het rouwproces.
De rol van emotie in rouw
Er is veel verwarring over de rol van emotie in rouw en wat het betekent om sterk te zijn in het licht van al die gevoelens. Velen geloven dat sterk zijn in rouw betekent dat je resistent bent, zoals een ridder die geen aandacht schenkt aan de angstige gedachten en gevoelens die aan zijn tenen knagen. Zijn harnas is zo sterk dat alles er vanaf stuitert. Niets dringt door. Niets krijgt vat op hem.
Maar in de echte wereld zijn we geen ridders; we zijn kwetsbare mensen. en misschien vermijden we liever al die verontrustende gedachten en gevoelens. Of rennen we er van weg. En eigenlijk moeten we er dwars daarheen.
Sterk zijn in rouw betekent niet dat je je emoties onderdrukt of vermijdt. Het betekent dat je ze onder ogen ziet, dat je ze voelt, en dat je ermee omgaat op een manier die gezond is voor jou.
Rouwen op een manier die bij je past
Het gaat niet om het verbergen van je emoties, maar om het vinden van de moed om ze te voelen en ermee om te gaan. Het betekent dat je jezelf toestaat om te rouwen op een manier die echt en eerlijk is voor jou. Door kwetsbaarheid, ondersteuning en zelfzorg te omarmen, kun je de kracht vinden om door te gaan, ondanks het verlies.
MISSCHIEN MOET IK MAAR GEWOON ZWIJGEN
Het lijkt wel een paradox die diep geworteld is in de menselijke natuur: hoewel verlies en verdriet universele ervaringen zijn, blijven ze vaak onuitgesproken en onbesproken. Deze onbespreekbaarheid van verlies en verdriet is als een schaduw die niet alleen over ons collectieve bewustzijn hangt maar over ieder een die verdriet ervaart in zijn leven. En de stilte is altijd luider dan woorden.
Een mogelijke reden voor deze stilte is de complexiteit van emoties die gepaard gaan met verlies. Verdriet, rouw, woede, verwarring - ze vormen een verwarrend web van gevoelens die moeilijk onder woorden te brengen zijn. Mensen voelen zich vaak overweldigd door deze emoties en kunnen zich machteloos voelen om ze te delen met anderen.
Daarnaast zijn er culturele en sociale normen die het praten over verlies en verdriet ontmoedigen. Sommige samenlevingen leggen de nadruk op het behouden van een façade van stoïcisme en kracht, waardoor het moeilijk wordt om kwetsbaarheid te tonen. Anderen hechten misschien stigma's aan openlijk praten over emotionele pijn, waardoor mensen zich geïsoleerd en veroordeeld voelen.
In veel gevallen echter is het delen van verdriet en verlies belemmert door het ongemak dat het oproept bij anderen. Mensen weten vaak niet hoe ze moeten reageren op iemand die rouwt. Ze zijn bang om de verkeerde dingen te zeggen of niet genoeg steun te bieden. Dit kan leiden tot vermijding van het onderwerp en het in stand houden van de stilte.
Wat we niet mogen vergeten, is dat juist dat in die stilte een krachtige boodschap schuilt. Het is een herinnering aan de diepgewortelde menselijke behoefte aan verbinding en begrip. In het doorbreken van deze stilte vinden we de mogelijkheid om onze pijn te delen en om troost te vinden in het mededogen van anderen.
Het is door middel van eerlijke en open gesprekken over verlies en verdriet dat we de kans krijgen om te helen en te groeien. Door onze ervaringen te delen, kunnen we ons begrepen voelen, gesteund door de wetenschap dat we niet alleen zijn in onze pijn. Deze gesprekken bieden ook een gelegenheid voor empathie en verbinding, waardoor we dichter tot elkaar komen als menselijke gemeenschap.
Tijd om de stilte doorbreken en de moed te vinden om onze verhalen te delen en onze emoties te omarmen. In de kwetsbaarheid van onze openheid vinden we de kracht om te genezen, om te groeien en om samen te komen in liefde en begrip. Want het is misschien wel de verbondenheid die we vinden door onze gedeelde pijn die ons die ons dat beetje verlichting geeft dat we soms zo nodig hebben.
EN INEENS BEN JE ZESTIG
Het leek me lange tijd heel afschrikwekkend, zestig worden. Het voelde als over de afgrond kijken naar een hele duistere plek die al heel snel alleen tot de dood zou leiden. Ineens kom je daar dan heel dichtbij als je louter naar het getal kijkt. Sommige mensen halen het niet eens tot hun zestig. Daar zijn de getallen op de grafstenen op het kerkhof de stille harde bewijzen van. Niet dat ik de dood vrees maar de tijd die me rest is naar mijn gevoel over de grens van zestig dan ineens heel beperkt in omvang te zijn geworden.
Je beseft dat er ook heel veel achter je ligt en wat kan je nog verwachten van de jaren die voor je liggen? En ergens in mijn hoofd leeft constant de gedachte dat er nog zo veel te doen en te ontdekken valt in die jaren die komen. En dat het me allemaal niet gaat lukken. Tussen gedachten, gevoelens, wensen en realiteit is er duidelijk een hele wereld van verschil. En hoe doe je dat dan, met een gerust gemoed doorgaan in de wetenschap dat je het meeste wel hebt gehad?
En zo stond ik de dag van mijn verjaardag voor het raam te kijken naar het drukke verkeer dat buiten aan mij voorbij snelde. De zon scheen alsof de lente toch zin had om door te breken en ineens kwam er een glimlach op mijn gelaat gewoon uit het niets boven borrelen. Ik zag al die mensen gehaast op weg naar ergens en ik besefte ineens dat ik in een periode van mijn leven ben aangekomen waarin ik veel vrijer ben en in die vrijheid ook meer kan kiezen over wat ik wel en niet meer wil. Het maakt me in een klap minder neerslachtig.
Een paar weken verder lijkt het inderdaad allemaal reuze mee te vallen. Het enige dat daadwerkelijk ouder wordt is je lichaam: het kraakt, piept en zucht wat meer dan vroeger maar in mijn geest is het zo anders dan vroeger. Door vallen en opstaan ben ik wijzer geworden en heb ik ondertussen ook leren loslaten wat er niet echt toe doet. Het scheelt een heel pak in de rugzak. Het leven is gewoon prima zoals het is en ik hoef me niet langer constant te meten aan de normen en waarden van anderen. Die gedachte alleen geeft me een ontzettende rust in mijn hoofd.
Het huis is er, mijn veilige nest is niet langer in mede-eigendom van de bank. Dat betekent meteen ook dat ik de ratrace van het leven gewoon loslaten en regelmatig even aan de zijkant kan gaan staan om te genieten van de eenvoudige dingen van het leven. Ik mijn eigen tijd indelen tussen werken, rusten en genieten. Mijn ervaring in het leven kan ik delen met wie ik wil en onder welke vorm ik dat doe. En ik kan kiezen vanuit mijn hart en ziel waar ik thuishoor en waar ik beter afscheid van kan nemen. Wat een rijkdom!
Toegegeven, er zijn plekken waar je wel voorgoed uitgerangeerd wordt na een bepaalde leeftijd maar daarmee stopt het leven niet. Integendeel, het geeft je de ruimte om met al de rijke ervaringen die je in je lange leven hebt verworven ruimte te maken voor nieuwe ervaringen en nieuwe projecten waar je nooit de tijd voor had maar die nu ineens wel aandacht kunnen krijgen. Zoals nu toch eens die fantastische tuin de aandacht geven die hij nodig heeft of gewoon gaan zitten om te kijken naar de zon die onder gaat. Ruimte om een boek te schrijven of opnieuw echt te gaan koken met mooie, eerlijke basisproducten. Leven zoals mijn oma versie 2.0. Het leven heeft zoveel meer te bieden als er tijd is.
Als we eerlijk zijn, moeten we toegeven dat we ons leven oeverloos versplinteren in de vele moetens die de maatschappij ons opdringt. En eigenlijk doen we niets meer grondig. Werken alleen is niet genoeg, het moet een ambitieuze job zijn met lange werkdagen die liefst ook nog overlopen in onze schaarse vrije tijd. Als je dit dan ook nog wil combineren met andere activiteiten, ontstaat er al vlug gerommel in de zijlijn en ben je niet gemotiveerd. Ik heb me er nooit kunnen bij neerleggen, het was elke dag weer een gevecht op zoek naar de balans tussen economisch overeind blijven en echt leven. Die dagen zijn nu gelukkig voorbij en ik geniet van elke minuut vrijheid in mijn leven.
Deze fase in mijn leven voelt ondertussen als een verzamelplaats overvol van allerlei levenservaringen die daar opgeslagen liggen en wachten op herordening. Ik mag opnieuw dat speelse kind zijn. Het speelelement brengt je terug naar je oorsprong, naar pure innerlijke vreugde. Het is een bron van steeds vernieuwende energie en verwondering, de basis voor mijn verdere ontplooiing ook nu ik zestig ben geworden.
HET LEVEN IS TE KORT VOOR SPIJT
‘Ik heb nergens spijt van,’ hoor je sommige mensen zeggen of ‘het leven is te kort voor spijt.’ Ik weet het niet of dit nu wel een helende gedachte is voor de rest van je leven. Het voelt ook hard en ongenaakbaar alsof je alles wat je doet niet ter discussie staat.
Gratis levenslessen
Maar misschien zit er iets anders achter deze uitspraak. Eigenlijk betekent het dat men geen spijt hoeft te voelen maar bereid is de lessen aan te nemen die het leven je gratis op een presenteerblaadje aanbiedt.
Anders gezegd, je kan wel degelijk spijt voelen maar je hoeft er niet in te blijven hangen. Je kan accepteren hoe het is gelopen, ook al hadden je het achteraf gezien graag anders gewild.
Een waarschuwingssignaal
Want dat is wat spijt in zijn puurste vorm is: je wijzen op een andere mogelijkheid. Spijt wijst je erop dat wat je deed of zei of niet deed of zei niet helemaal spoort met wie je wel wil zijn of wat je in dit leven wil. Spijt wil je op iets wijzen.
“Is het niet zo dat spijt je de vraag stelt wat je echt wilt, en je bij een juist antwoord beloont met onverhoopte kracht?”
Spijt is leerzaam
Spijt duwt je weer terug in de goede richting. Ik kan me niet voorstellen hoe het zou zijn om nooit spijt te ervaren. Ik heb spijt van zoveel in mijn leven. Het maakt me niet bitter, het geeft me alleen kansen om het van nu af aan anders te gaan doen. Wat langer na te denken of de moed vinden om lastige dingen niet te negeren maar er voluit voor te gaan. Spijt vormt dammetjes in de rivier van het leven waardoor het water anders gaat stromen.
Spijt is niet eenvoudig omdat je niets kunt veranderen aan hoe de dingen zijn gelopen. Maar dat maakt het niet meteen zinloos omdat het ervoor zorgt dat je dezelfde fouten niet nog een keer zal maken als je goed luistert naar de lessen die spijt je brengt.
Luisteren naar je intuïtie
Spijt is een bittere pil om te slikken. Het gaat gepaard met schaamte, boosheid of een gevoel van onrechtvaardigheid. Maar dat slechte gevoel is tevens het rode knipperlicht voor momenten waar je tegen jezelf inging. Waar je verlangens en verwachtingen, onzekerheid of onbezonnenheid het wonnen van je intuïtie en gezond verstand.
Een uitnodiging tot transformatie
Leer spijt zien als een uitnodiging tot transformatie, tot verandering en de smaak zal veranderen van bitter naar bitterzoet. Zeg tegen jezelf dat het je spijt. En dat het oké is. Blijf er niet in hangen en kijk vooruit. Het is de eerste stap naar heling.
Het leven schenkt je steeds opnieuw kansen en mogelijkheden. Luister vanaf nu aandachtig naar je lichaam, verstand en intuïtie en ze zullen hun werk doen. Durf al eens te twijfelen of gun het proces de tijd die het nodig heeft om tot een goede beslissing te komen. Je zult wijzer worden en je keuze met trots dragen. Omdat je bewust aanwezig bent gebleven in het proces en niet voor de meest makkelijke weg hebt gekozen.
ROUW STAAT MIDDEN IN HET LEVEN EN TOCH KIJKEN WE LIEVER DE ANDERE KANT OP
Rouw, het is een groots onderwerp. Het is tevens complex, oneindig, grillig en alom aanwezig. En toch kijken we liever de andere kant op als het over verlies en rouw gaat. Op zijn minst voelt het als een ongemakkelijk thema om over te praten.
Ooit krijgen we er allemaal mee te maken in ons leven. Het is gewoon zo. We kunnen halsstarrig proberen om verlies en rouw te vermijden in ons leven, maar dat maakt dat we nooit echt zullen liefhebben.
Rauw op je dak
En wat je ook doet, je kunt je niet voorbereiden op je nieuwe leven na een verlies en je hebt er geen idee op welke manieren het verlies zal inhakken op je leven en je lijf.
Het maakt het samenleven tussen mensen ook niet eenvoudiger. Als je alleen maar grote emoties voelt en veel dingen er nauwelijks meer toe doen, dan heb je niets aan goedbedoelde opmerkingen als ‘ik zou willen dat ik iets voor jou kan doen’ of ‘tijd heelt alle wonden’.
Probeer dan als rouwende nog maar eens te zeggen dat het helemaal niet goed gaat. Of dat je eigenlijk niet wéét hoe het met je gaat.
Rouw verandert je leven voorgoed
Verlies en rouw veranderen het landschap van ons leven. Het terrein is voor altijd anders en er is geen normaal meer om naar terug te keren. Je bent niet alleen je partner, vriend of werk verloren maar ook de toekomst die je voor ogen had. En die moet je nu op een andere manier invullen.
We zijn het aan ons verdriet verplicht er ruimte voor te nemen want het kan allesbepalend zijn in ons leven. Je bent op een punt gekomen waar je jezelf als het ware moet heruitvinden.
Verlies is overal, en toch te onzichtbaar
En toch speelt rouw nog een te kleine rol in onze samenleving, in onze gesprekken, op scholen, op de sportvereniging, op werk of gewoon thuis. Rouw is overal, ieder mens krijgt vroeg of laat met die nietsontziende ervaring te maken en tegelijkertijd is het nog te onbesproken.
In een maatschappij leven die lastige gevoelens schuwt, is het belangrijk om open en eerlijk met elkaar te leren praten over de diepe dalen van het menselijke bestaan zonder schroom of angst.
Hoog tijd om rouw weer naar het leven brengen. Het te normaliseren. Zodat we ons aan elkaar kunnen optrekken en ons minder alleen hoeven te voelen in ons verdriet.
VANDAAG NU EVEN NIET
Er zijn van die dagen die voelen alsof een fel opgestoken noodweer je heeft overvallen, inclusief donder en bliksem. Het leven kan flink pijn doen, op het ondraaglijke af. Ik heb op de meest pijnlijke momenten in mijn leven ook wel eens vurig gewenst dat ik op een of andere manier kon verdwijnen van de wereld zodat het allemaal zou stoppen en liefst direct. Ondertussen weet ik dat er voor die momenten maar een simpele manier is om er mee om te gaan en dat is gewoon uitzitten.
Blijven voelen en blijven ademen. Ook bij zwaar onweer dat voelbaar is in elke vezel van je lichaam kan je best gewoon gaan zitten en doorademen. Soms is er geen omweg, geen snelle uitweg uit de wirwar van emoties die ons kunnen overvallen. Soms moeten we de moed vinden om te gaan zitten te midden van de chaos, om de pijn te omarmen en te erkennen.
Pijn, hoe intens ook, is een deel van ons menselijk bestaan. Het is een signaal dat er iets dieps in ons geraakt is, dat er emoties zijn die onze aandacht vragen. En hoewel we vaak instinctief de neiging hebben om pijn te vermijden, kan er kracht liggen in het bewust ervaren ervan.
Niet omdat het comfortabel is. Dit is geen leuke oefening maar wel een heilzame. Pijn verdoven of verstoppen is als verse vis ergens achterlaten en er nooit meer naar omkijken. Je komt er vroeg of laat achter dat het een heel slecht plan was en dat het zaakje een kwalijke geur krijgt.
Pijn uitzitten is niet gemakkelijk maar het kan ons helpen om los te laten, om te aanvaarden en uiteindelijk om te helen. Het vraagt om geduld, om mededogen en het vertrouwen dat we er sterker aan de andere kant zullen komen.
Het is als het doorlopen van een tunnel waarvan we na herhaalde oefening ontdekken dat er licht aan het einde is. Het kan aanvoelen als een eenzame reis, maar het is een reis die ons in staat stelt om te helen en te groeien.
Wanneer we pijn toelaten en er doorheen gaan, leren we onszelf beter kennen. We ontdekken onze veerkracht en onze grenzen. Het is een kans om te leren, om te begrijpen en om te ontdekken wie we zijn te midden van tegenspoed. We worden ons bewust van de diepte van onze emoties en leren hoe we ermee kunnen omgaan. Het is als het bouwen van emotionele spieren die ons sterker maken voor de uitdagingen die nog zullen komen.
Dus, wanneer de pijn komt, laat het dan toe. Neem even de tijd om te zitten met je emoties, om te voelen wat er is en om jezelf de ruimte te geven om te genezen. Het uitzitten van de storm betekent dat je je emoties zijn werk laat doen. En je kan er op vertrouwen dat er een moment komt dat de storm weer overtrekt. Opeens zal je merken dat het lichter wordt. Veiliger. Er is misschien een tak afgebroken maar de boom staat er nog en ook het huis is overeind gebleven.
Uiteindelijk zal de pijn plaatsmaken voor helderheid, en zal je merken dat je sterker en wijzer bent geworden door de ervaring.
LOSLATEN
Loslaten, het is zo een woord dat soms vlug gebruikt wordt als het over de lastige dingen van het leven gaat. Je moet het loslaten! Alsof het vanzelf gaat, dat loslaten.
Hoe moet je ‘loslaten’ als iemand die je lief is er plots niet meer is? Raak je hem of haar dan niet kwijt ? Of als je verleden je flink wat pijn heeft gekost. Moet je al die nare herinneringen zo maar loslaten? Geef je dan geen vrijgeleide aan diegene die de oorzaak is geweest van je pijn?
Ik heb het lang ook niet begrepen hoe het werkte. Ergens wil je die pijn blijven voelen want het hoort bij jou en bij wie je bent. Het heeft je als het ware mee gevormd. En misschien zocht ik diep vanbinnen altijd nog stiekem naar gerechtigheid. Maar dit vasthouden aan het verleden en aan de emoties die er bij horen, helpen je ook niet om te groeien in je leven. Je blijft jezelf kwellen in een leven dat niet echt voldoening geeft en daarbij heb je constant het gevoel dat je verleden je hierin parten speelt.
Is het dan een oplossing om gewoonweg los te laten? Het voelt als heel kort door de bocht. Misschien heb je eerst wat anders te doen voor je de beweging naar ‘loslaten’ kan maken.
Als je een dierbare verliest zal je ruimte moeten maken om je rouwproces aan te gaan ook al zou je de pijn liever niet voelen. Er dwars doorheen gaan en niet in een grote bocht eromheen zoals velen proberen te doen. In die zin is het ook bereid zijn om je verdriet in de ogen te kijken om op termijn de liefde, die er was en altijd zal zijn, weer te vinden. Want die liefde, die gaat nooit verloren en ligt gewoon te wachten om weer gezien te worden.
Misschien gaat het grote loslaten er wel om dat je na een periode van rouw het grote verdriet kan laten gaan om verder te kunnen groeien als mens met de liefde van diegene die er niet meer is, voor altijd in je hart.
Maar hoe zit dat dan met een pijnlijk verleden? Moet je dat dan zo maar loslaten? Ik heb lang de strijd aangegaan met alles wat er thuis is gebeurd maar die strijd houdt je ook vast in dat verleden. Ondertussen na veel zoeken heb ik geleerd om er zo veel mogelijk objectief naar te kijken en me niet langer alleen maar te wentelen in de pijn. Het is voorbij, ook al speelt het je nog elke dag parten. Ik heb me lang niet voldoende gevoeld voor de wereld net zoals het thuis nooit goed genoeg was. Ondertussen weet ik dat er een deel van dit verhaal niet van mij is maar bij mij ouders en hun verleden hoort. En dat stuk dat niet van mij is, wil ik met plezier loslaten.
Het helpt me om mezelf weer op te bouwen tot diegene die ik werkelijk ben. Uit de brokstukken van het verleden weliswaar maar dat is een realiteit waar je het mee te doen hebt. Het is een heuse karwei om weer opnieuw te beginnen en wat niet bij je hoort los te laten.
Maar die bereidheid om het verhaal van de andere los te laten, zorgt er voor dat sommige deuren eindelijk voorgoed gesloten kunnen worden. Dat je langzaamaan het verleden achter je kunt laten en beetje bij beetje de ander kunt laten gaan. Jij bent niet de schuld van alles, je bent soms verstrikt geraakt in het verdriet van een ander. En als kind heb je hier geen verweer tegen maar als volwassene kan je een keuze maken. De keuze voor jezelf.
Moet je dan zo maar alles vergeven? Helemaal niet, het gaat over loslaten van de dingen die niet van jou zijn en er niet langer slachtoffer van te zijn. Het is je overkomen, het is niet wie je bent.
En dat betekent nog niet dat je zo maar vergeeft en vergeet. Op het moment dat je loslaat wat niet van jou is, geef je jezelf de ruimte om te kijken of er toch ergens verborgen schatten liggen. Je bent door al jouw ervaringen waarschijnlijk een krachtig mens geworden. Zo krachtig dat je in staat bent om voor jezelf een nieuw leven uit te bouwen, verlost van die knellende en pijnlijke banden van het verleden.
Loslaten is misschien dan ook kijken wat niet van jou is. Bereid te zijn om jouw unieke levensprocessen een nieuwe kans te geven en om jouw eigen bijzondere levenservaringen voluit te leven. Loslaten betekent liefde in je leven toelaten, liefde van anderen maar nog vele malen belangrijker, liefde voor jezelf van jezelf!
RUIS
‘Er zit wat ruis op zijn hartje,’ hoorde ik de dierarts bezorgd zeggen. Het zag eruit als een scene uit een slechte film die ik nog al eens een keertje had gezien. Drie jaar geleden kreeg ik ongeveer hetzelfde te horen toen bleek dat Joonas een hoog risico op hartfalen had. Een kat met een hartprobleem is nooit goed nieuws. De tranen waren er onmiddellijk, in mijn hoofd tolde het. Ik zag dat de dierenarts geschrokken naar me keek. Thorben liet het allemaal rustig gebeuren en keek me nieuwsgierig aan. Het enige wat hem leek te storen was het gefriemel en gefrutsel aan zijn lijf. Hij wou gewoon terug naar huis om rustig verder door het leven te dutten.
Het voorval bracht me in een flits niet alleen terug naar de dood van Joonas maar het was of al de rouwervaringen in mijn leven me ineens overspoelden. De dijk was gebroken, de golven van verdriet hadden vrij spel gekregen. Die ene simpele mededeling sneed zo diep dat het natrilde doorheen heel mijn lijf.
En ik kon het op dat moment niet verdragen, niet hebben. Alsof het leven geen genade kent en je langs een wilde rivier van verlies naar verlies sleurt. Af en toe krijg je even tijd om je hoofd boven water te steken en lucht te happen. Waarna je al vlug weer meegesleurd wordt door het kolkende water en weer kopje onder gaat.
En dan krijg je na al die jaren het gevoel dat je nog niets hebt geleerd over afscheid nemen en verdriet. Of misschien ben ik er gewoon niet goed in? Het zou zo maar kunnen. De pijn vermindert maar gaat niet weg en het verdriet blijft een leven lang aan je knagen wat je ook doet. Het loopt met je mee als een soort ruis in je leven, alsof het nooit eens een keertje echt zorgeloos mag zijn.
Afscheid nemen voelt zo een beetje als een chronische ziekte die in je lijf woedt. Na een opstoot word je stilaan elke dag weer wat beter en gezonder. Je boekt weer wat vooruitgang. De symptomen nemen af en je voelt dat het de goede kant opgaat. Het verdriet is op dat moment zo weer wat uit het beeld verdwenen. Af en toe voel je een kleine kramp maar dat kan je wel hebben. Tot er weer een nieuwe opstoot komt en je weer van vooraf aan kunt beginnen. Want echt wennen doet het nooit. Afscheid nemen voelt als een constante ruis op het leven.
Op momenten als deze vraag ik me dan weer af of het wel allemaal de moeite loont. Om dan toch weer je hart te openen en de liefde toe te laten, je weer te hechten. Wetende dat het weer goed fout kan gaan en je straks weer met een extra litteken op je hart achterblijft.
Maar gelukkig verstaan wij mensen blijkbaar de kunst om steeds opnieuw om de pijn heen te groeien, hem te omzwachtelen met tederheid tot hij verweven is in ons bestaan. En we hebben blijkbaar ook een soort van gulheid naar het leven toe zodat de liefde het weer kan overnemen van de angst om weer gekwetst te worden.
Op onze tocht nemen we alles en iedereen mee die we moeten missen mee in ons hart en in ons leven. Hun lessen, hun waarden, hun visie, hun woorden en hun liefde, dragen ons en zullen nooit kleiner worden. Het tegendeel is waar.
En Thorben, we houden hem in het oog. Bij het minste zuchtje gaat hij weer richting dierenarts. Hopelijk was het enkel autostress dat hem parten speelde. Wat hem betreft is er geen vuiltje aan de lucht. Hij lijkt vooral nu bezorgd om mij en is extra lief de laatste dagen. Mijn lijf moet nog bekomen en weer zijn evenwicht vinden. Het tollen is nog niet voorbij. Ik ben in ieder geval blij dat Thorben er is om mijn leven te kleuren met een vurig tintje rood en de toekomst kan ik niet veranderen. Het leven gaat zijn eigen gang en luistert niet naar mijn verzuchtingen. Dat is een wijze les die ik van Joonas heb geleerd.
